3 Kasım 2016 Perşembe

NILIF Köpek Eğitimi - (Nothing In Life Is Free/ Hayatta Hiçbir Şey Bedava Değildir)

NILIF Eğitimi - (Nothing In Life Is Free/ Hayatta Hiçbir Şey Bedava Değildir)
Köpeklerde istenmeyen davranışlar, tespit edilmemiş hastalıklar da dahil olmak üzere pek çok sebepten dolayı oluşabilir. Hiçbir eğitim/ davranış değiştirme programı, köpeğin yetkin bir veteriner tarafından tam fiziksel muayenesi ihmal edilerek başlanmamalıdır. Veterinerde iken, bu yazının kâğıda basılmış bir kopyasını doktorunuza veriniz ve köpeğiniz ve sizin için uygulanabilir olup olmadığı hakkında görüş alınız. NILIF programı köpek eğitimi/davranışı konusunda kabul edilmiş bir yöntemdir, fakat köpeğinizin davranışının profesyonel değerlendirmesi için kullanılmaz ve kullanılmamalıdır. Bu teknik, sağlıklı, aklı başında ve istikrarlı mizaca sahip köpekler için tasarlanmıştır.
NILIF programı, oldukça geniş bir yelpazedeki sorunlar için etkilidir. Utangaç ve ürkek bir köpek, sahibinin her duruma hakim olduğunu ve endişelenecek bir şey olmadığını bilerek daha rahat olacaktır. “Baş Köpek” olmak için elinden geldiğince bastıran bir köpek, o pozisyonun bulunmadığını öğrenecek ve o ünvan olmadan yaşamının çok daha keyifli olacağını anlayacaktır. 

Program, yukarıda bahsedilen iki uç nokta arasında bulunan tüm köpekler için eşit derecede etkilidir. Programı yürürlüğe koymak zor değildir ve köpek zaten birkaç temel itaat komutunu biliyor ise zaman almaz. Ben bu tekniğin davranışta olumlu bir değişim yapmadığını hiç görmedim ancak değişim bazı köpeklerde diğerlerine nazaran daha yoğun olabilir. Çoğu köpek sahibi bu programı korku ile başa çıkma veya saldırganlık tedavisi gibi diğer davranış düzeltme teknikleri ile beraber kullanmaktadır. Büyük davranış problemleri olmayan ve sadece biraz ince ayar gerektiren köpekler için mükemmel bir programdır. 

TALEP ÜZERİNE İLGİ
Program, talep üzerine ilgiyi ortadan kaldırarak başlar. Köpek size gelip elinizi dürterek “Sev beni! Sev beni!” dediği zaman onu görmezden gelin. Ona “Hayır!” demeyin, itmeyin. Sadece onu fark etmiyormuşsunuz gibi yapın. Size yaklaşımı, onun için daha evvel çalıştığından dolayı köpek dikkatinizi çekebilmek için daha çok çabalarsa şaşırmayın. Bunun işe yaramadığını anladığı an duracaktır. Bir sürüde, üst seviyede bulunan köpekler alt seviyede bulunanlardan ilgi talep edebilir, tam tersi olmaz. Siz köpeğinize talebi üzerine ilgi gösterdiğinizde ona sürüde daha yüksek bir mevkide olduğunu söylüyorsunuz. Ürkek köpekler bu güce sahip olduklarında strese girerler ve davranış problemleri başlar. Amir’in sahibi olduğuna bir türlü emin olamadığında rahatlayamaz. Eve gelen bir yabancı gibi gerilime sahip bir olay olduğunda bunu kim idare edecek? İlgi talep eden ürkek köpek, başa çıkabileceğinden daha fazla sorumluluğu bulunduğunda sorunlar baş göstermeye başlar.

Bazı köpekler ise ilgi talep edebilmeyi “alfa” olduklarının onayı olarak görürler ve böylece “otur”, “in aşağı” vb. gibi komutları almak ve uygulamakta ayak direrler. Onları strese sokan kendilerinin liderlik durumu değil, tutarlılık eksikliğidir. Sürüde kimin lider olduğunun belli olmaması, köpeğin liderlik rolünü tam zamanlı olarak uygulamasından daha büyük bir problem oluşturur. Köpekler, sürü düzeni kararlı olduğunda mutludurlar. Liderin kim olduğunda tereddütler bulunduğunda gerginlikler oluşmaya başlar. 


SÖNÜMLEME PATLAMASI
Çevirmenin Notu: Sönümleme Patlaması (Extinction Burst) psikolojik bir terimdir. Normal şartlar altında pekiştirilmeyen bir davranış (tepki) zamanla ortadan kalkacaktır. Davranış tamamen sönümlenmeden önce şartlı davranışta ani, sıklıkla güçlü bir artış ortaya çıkar. Sanki organizma, yeterince çok denerse ödülü alacağını düşünmektedir. Bu artışa psikolojide sönümleme patlaması denir. Şartlı davranış daha enerjik, bariz, uzun süreli olacaktır. Bu davranış patlaması ortadan kalkıncaya kadar davranışın pekiştirilmemesi gerekir, aksi takdirde daha enerjik olan tepki pekiştirilmiş olacaktır. Sönümleme patlaması genellikle yeni davranış düzeyinin pekiştirilmesi yoluyla davranışın daha yüksek bir düzeyde şekillendirilmesi için kullanılır.
Köpeğiniz hali hazırda ilginizi talep edebileceğini ve ilgi görmek için nelerin işe yaradığını biliyor. Bilmediği şey ise, yöntemlerinin bugün itibarı ile işe yaramayacak olması. Hepimiz, normalde işe yaradığını bildiğimiz bir yöntem bir anda işe yaramaz olur ise daha güçlü bir şekilde deneme eğiliminde oluruz. Şöyle ki; her alkış yaptığınızda size 20 TL’lik bir banknot versem, sürekli el çırpardınız. Siz alkış yapmaya devam ederken para vermeyi bir anda kessem, daha çok ve daha güçlü bir şekilde el çırpardınız. Hatta el çırptığınızı fark etmem için bana yaklaşırdınız. Daha da ileri giderek bana "Hey! Burada deli gibi alkış yapıyorum. Hani para nerede?" diye bağırabilirdiniz. Ben hiçbir şekilde tepki vermez isem ancak ondan sonra dururdunuz. Yöntem artık işe yaramaz olmuştur. İşte bu en son çaba, hızlı, yüksek sesli ve hatta deli gibi el çırpma anı sönümleme patlamasıdır. 
İşte tam bu sönümleme patlaması sırasında size bir 20 TL’lik banknot daha versem, başladığınız noktaya geri dönerdiniz. Artık alkış yapmaktan vazgeçmeniz için çok daha uzun zaman geçmesi gerekirdi çünkü az evvel yeterince güçlü ve yoğun şekilde denerseniz yöntemin işe yarayacağını öğrendiniz. 

İşte köpeğiniz de sizin daha evvel ilginizi çeken davranışlarına artık tepki vermediğinizi gördüğünde daha yoğun şekilde deneyecek ve en sonunda bir sönümleme patlaması yaşayacaktır. Eğer bu patlama sırasında köpeğe ilgi gösterirseniz; davranışı düzeltmek çok daha zor ve çaba gerektirici bir hale gelir. Köpeğe “Hayır”!” demek ve/ veya elinizle itmek beklediği ilgi olmasa da bir çeşit ilgidir. Onu tamamen görmezden gelmek daha hızlı ve iyi çalışacaktır. 


GÜÇ SİZDE
İnsan ve köpeğin sahibi olarak, onun hayatındaki güzel olan her şeyin kontrolü sizdedir. Bu NILIF programının omurgasıdır. Tüm kaynakların kontrolü sizdedir. Oyun, ilgi, yemek, yürüyüş, kapıdan girip çıkmak, araba ile gezinti vb. gibi köpeğinizin istediği aklınıza gelen her şey sizin tarafınızdan sağlanır. Eğer köpek bu şeylerin birçoğuna karşılıksız olarak sahip oluyor ise sizin liderliğinize veya bunlara sahipliğinize saygı duymayacaktır. Yine tekrar etmek gerekir ise, ürkek bir köpek bu durumdan ötürü strese girecek; baskın bir köpeği idare etmek ise zorlaşacaktır. Her iki durumdaki köpek de aslında sizin sorumlu olmanızı tercih eder.
NILIF programını adapte edebilmek için, köpeğinizin size ait kaynakların kullanımını hak etmesi gerektiğini öğretmelisiniz. Acıktı mı? Sorun yok, yemek kabı önüne konmadan evvel oturmak zorunda. Oyun mu oynamak istiyor? Harika! Siz topu atmadan evvel yatmak zorunda. Yürüyüşe yada arabayla gezintiye mi gitmek istiyor? Tasması takılırken ve kapı açılmadan evvel oturmak zorunda. Siz emir vermedikçe arabaya binmeden oturup beklemek durumunda. Mesela ben bu durumda “OK” komutunu kullanıyorum, “Arabaya bin” anlamına geliyor. Döndüğünüzde kapı sonuna kadar açık olsa bile arabadan inmeden komutun gelmesini beklemek zorunda. 
Ona çok sert davranmayın çünkü hâlihazırda tüm bu kararları kendisi verebildiğini öğrendi. Bu kaynaklara ulaşırken kontrolün kendinde olduğu ile ilgili kuvvetli bir geçmişe sahip. Yeni kuralları tatbik edin, sadece bu güne kadar ne öğrendi ise onu uygulamakta olduğunu ve yeni kurallara alışmakta zamana ihtiyacı olacağını unutmayın. 

Daha evvel hiç fark etmediğiniz ya da önemsemediğiniz şeylere dikkat etmeniz gerekecek. Köpeğiniz yatağınızda mı uyuyor? Ona siz emir verinceye kadar yatağa çıkmadan beklemeyi ve siz “aşağı” dediğiniz zaman yataktan inmesini öğretin. Bir başka komutla ona kendi yatağına ya da bölgesine gitmeyi öğretin. Oraya gittiğinde “kal” yada “bekle” komutunu verin ve ödüllendirerek tekrar serbest kalmasını sağlayın. Köpeğin sabit bir yerinin olması, eve misafir geldiğinde ya da ayakaltında dolaşmasını istemediğiniz durumlarda son derece işe yarar. Ayrıca köpeğe evde özgürce dolaşabilmesinin de sizin kontrolünüzde olan bir kaynak olduğunu gösterir. Burada bahsedemediğim fakat köpeğinizin değerli bir kaynak olarak göreceği bir çok şey olacaktır. Bunların tümüne programı adapte edebilirsiniz.

Burada dikkat edilecek husus; siz komutu verdiğinizde, köpeğiniz sizin istediğinizi yapana kadar onun istediğini ona vermeyin. Eğer komutu yerine getirmeyi ret ederse, uzaklaşın, birkaç dakika sonra tekrar geri gelin ve baştan başlayın. Eğer köpeğiniz komutunuza uymak istemezse sabırlı olun ve eninde sonunda istediğine ulaşmak için komuta itaat etmesi gerekeceğini aklınızda bulundurun. NILIF metodunu uygulamadan önce köpeğinizin komutu iyice bildiğinden ve sizin ne istediğini anladığından emin olun.

NILIF programı uzun ve sıkıcı bir süreç olmamalıdır. Yapmanız gereken tek şey köpeğinizin istediği her ne ise ona ulaşmadan evvel basit bir komuta uymasını sağlamaktır. Örneğin yemek, “otur” ardından “aferin” ve onları takip eden, kabın köpeğin önüne konması ve sahibin uzaklaşmasından oluşan birkaç saniyelik bir olay olmalıdır. 


İLGİ VE OYUN
Artık ipler köpeğinizde olmadığından, ona ilgi göstermek ve oyun oynamak için siz ilave bir çaba sarf etmek durumundasınız. Köpeğinizi yanınıza çağırın, “otur” komutu ile oturtun ve sonra verebileceğiniz kadar ilgi verin. Gidip en sevdiği oyuncağı getirsin ve ikinizin de enerjisi olduğu sürece oynayın. Buradaki fark, ilgi halinin ve oyun zamanının artık sizin tarafınızdan başlatılıyor olmasıdır. Artık köpeğiniz, ihtiyaç duyduğu eylemler için eskisine göre size çok daha fazla bağlı olacaktır. En çok ihtiyacı olan ise, sizinle kaliteli zaman geçirebilmektir. Bu, toplu itaat eğitimine katılmak için iyi bir zamandır. Eğer temel itaati üst seviyede ise, aktivite içeren başka bir etkinliğe katılabilirsiniz.

NILIF, KÖPEĞİNİZE GÖSTERECEĞİNİZ İLGİYİ AZALTMANIZ ANLAMINA GELMEZ. NILIF kavramı ilgi miktarı ile değil, ilgiyi kimin başlattığı (siz!) ile ilgilenir. Gidin, köpeğinizi günde 100 kere yanınıza çağırın ve ona sarılarak öpün!! Buradaki temel nokta, siz onun ilgisini talep edebilirsiniz, o sizinkini değil!

Birkaç gün içinde köpeğiniz size yepyeni bir ışık içerisinde görecek ve daha fazla öğrenebilmek için istekli olacaktır. Bu zamanı yeni komutlar veya değişik oyuncakların tam isimlerini öğretmek için kullanabilirsiniz. 
Eğer utangaç bir köpeğiniz var ise daha sakin ve rahatlamış bir köpek göreceksiniz. Artık endişe duyacağı çok fazla şey kalmamıştır. Artık koruyucusu ve rehberi olarak size tam inancı vardır. Eğer baskın bir köpeğiniz var ise liderlik savaşı bittiğine mutlu olacak ve yeni rolü olan sadık ve sevilen sürü üyesine kolayca uyum gösterecektir. 

©1999 Deb McKean

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder